Dolandırıcılık Suçu Nedir?

Dolandırıcılık suçu Türk Ceza Kanunu’nun madde 157 hükmünde şu şekilde düzenlenmiştir:

“Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir.”

Dolandırıcılık suçu ile korunan hukuki değer malvarlığı ve kişinin özgür iradesidir. Her ne kadar korunan birden fazla hukuki değer bulunsa da öne çıkan malvarlığı hususudur. Nitekim söz konusu suç, Türk Ceza Kanunu’nun “Malvarlığına Karşı Suçlar” başlığı altında düzenleme altına alınmıştır.

Dolandırıcılık Suçu Şartları

Basit dolandırıcılık suçu serbest hareketli suçlar kategorisinde yer almaktadır. Çeşitli hareketlerle bu suç işlenebilmektedir. Bununla birlikte kişi aldatma amacı güttüğünde, hileli hareketler sergilediğinde ve zarar ortaya çıkarsa basit dolandırıcılık suçu işlenmiş olur.

Fail hileli bir davranış sergilemek sureti ile faili aldatmalıdır. Somut olay doğrultusunda mağdurun içinde yer aldığı duruma bakılarak hangi hareket aldatmaya daha elverişlidir tespit edilir.

Dolandırıcılık suçunda hile, nitelikli bir yalan söylemek sureti ile mağduru aldatma gücünde olmalıdır. Mağdurun failin hilesi nedeni ile muhakeme gücü ortadan kalkmalıdır. Suçun faili nitelikli bir yalan söyleyerek mağdurun yargılama gücünü ortadan kaldırdığında mağdur hileli hareketlere bağlı olarak aldatılmış olur.

Bu aldatılmanın ortaya çıkaracağı sonuç zarar olurken fail kendisi ya da başkası lehine fayda elde etmeyi bile isteye hileli hareketler sergileyerek gerçekleştirir. Dolandırıcılık suçu işlendiğinde ortaya ekonomik bir zarar çıkar. Ayrıca mağdurun zararı ile failin eylemi arasında bir illiyet bağının varlığı basit dolandırıcılık suçunda oluşan durumlardan biridir.

Basit Dolandırıcılık Suçu ve Cezası

TCK 157 basit dolandırıcılık suçu ve cezasına yönelik düzenlemelerin yapıldığı kanun maddesidir. Fail basit dolandırıcılık suçu işlediğinde 1-5 yıl aralığında hapis cezası alır. Ayrıca 5000 güne kadar adli para cezası da uygulanır. 

Faile her iki ceza aynı anda verilirken ortaya çıkan zarara bağlı olarak uygulanacak para cezasının miktarında değişiklik olabilir. Basit dolandırıcılık suçu 3 veya daha fazla kişi tarafından işlendiğinde verilen cezada yarı oranda artışa gidilir.

Suç işleme maksadı ile kurulan bir örgütle birlikte hareket edildiğinde ise verilecek ceza miktarı bir kat artırılmaktadır. Basit dolandırıcılık suçu 3 veya daha fazla kişiyle işlenmiş ise 1,5 yıldan 7,5 yıla kadar hapis cezası ve 7500 güne kadar da adli para cezası uygulanır.

Suç işlemek için kurulan bir örgüt faaliyeti kapsamında basit dolandırıcılık suçu işlenirse 2-10 yıl aralığında hapis cezası verilebilir. 10.000 güne kadar da adli para cezası öngörülür.

Dolandırıcılık Suçunda Etkin Pişmanlık Mümkün Müdür?

Hileli davranışla aldatma sonucunda bir zarar oluşmalıdır. Zarar mağdura ait olabileceği gibi mağdur üzerinden, yani zarar gören, bir başkası da olabilecektir. Zararın miktarı ve belirlenebilir olup olmaması da bu hususta önemli değildir. Belirtmek gerekir ki meydana çıkan zararın malvarlığı üzerinde oluşması, yani ekonomik değeri olan herhangi bir şey üzerinde gerçekleşmesi zorunludur.

Dolandırıcılık suçu ile oluşan zararın sonradan giderilmiş olması halinde, suçun oluşmadığından bahsedilemez. Bu durumda yalnızca Türk Ceza Kanunu’nun madde 168 hükmü uyarınca etkin pişmanlıktan faydalanılması söz konusu olacaktır. Söz konusu madde şu şekildedir:

Türk Ceza Kanunu

Etkin pişmanlık

Madde 168 –

● Hırsızlık, mala zarar verme, güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık, hileli iflâs, taksirli iflâs (…) suçları tamamlandıktan sonra ve fakat bu nedenle hakkında kovuşturma başlamadan önce, failin, azmettirenin veya yardım edenin bizzat pişmanlık göstererek mağdurun uğradığı zararı aynen geri verme veya tazmin suretiyle tamamen gidermesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisine kadarı indirilir.

● Etkin pişmanlığın kovuşturma başladıktan sonra ve fakat hüküm verilmezden önce gösterilmesi halinde, verilecek cezanın yarısına kadarı indirilir.

● Yağma suçundan dolayı etkin pişmanlık gösteren kişiye verilecek cezanın, birinci fıkraya giren hallerde yarısına, ikinci fıkraya giren hallerde üçte birine kadarı indirilir.

● Kısmen geri verme veya tazmin halinde etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için, ayrıca mağdurun rızası aranır.

● Karşılıksız yararlanma suçunda, fail, azmettiren veya yardım edenin pişmanlık göstererek mağdurun, kamunun veya özel hukuk tüzel kişisinin uğradığı zararı, soruşturma tamamlanmadan önce tamamen tazmin etmesi halinde kamu davası açılmaz; zararın hüküm verilinceye kadar tamamen tazmin edilmesi halinde ise, verilecek ceza üçte birine kadar indirilir. Ancak kişi, bu fıkra hükmünden iki defadan fazla yararlanamaz.

Dolandıcılık Suçunun Yargıtay Kararları

Ceza Genel Kurul Kararı-K.2021/110

TCK’nun 158. maddesinin birinci fıkrasının (h) bendi uyarınca tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında, kooperatif yöneticilerinin de kooperatifin faaliyeti kapsamında dolandırıcılık suçunu işlemeleri nitelikli hâl olarak öngörülmüştür. Bu suç, özgü bir suçtur. Bu suçu ancak, tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişiler ya da kooperatif yöneticileri işleyebilir. Bunların dışındakilerin bu suçu işleyebilme olanağı bulunmamaktadır. Örneğin, esnafın veya tacir sıfatı, şirket yöneticisi ya da şirket adına hareket eden kişi özelliği bulunmayan gerçek kişiler, kooperatif denetçileri ve üyeleri bu suçu işleyemezler. Bu nitelikli hâlin oluşması için, failin tacir ya da şirket yöneticisi veya şirket adına hareket eden kimse olması yeterli değildir. Aynı zamanda aldatıcı nitelikteki eylemin, ticari faaliyetleri sırasında gerçekleştirilmiş olması gerekir (CGK-K.2021/110).

Yargıtay 11.Ceza Dairesi -K.2021/6578

Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle dolandırıcılık suçu işlenmesi halinde, TCK 158/1-İ maddesinden düzenlenen nitelikli dolandırıcılık suçu meydana gelir. Serbest meslek sahibi kişiler deyiminden kastedilen; avukat, doktor, muhasebeci, mühendis vb. meslek gruplarıdır. Örneğin, emlakçılar, galericiler, müteahhitler, tapu veya trafik ruhsat işlerini yapanlar serbest meslek sahibi kişiler olarak değerlendirilmemektedir.

5237 sayılı TCK’nin 158/1-i bendinde, serbest meslek sahibi kişiler tarafından mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle işlenmesi, halinin nitelikli dolandırıcılık hali olarak kabul edildiği, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 65/2 maddesinde, “serbest meslek faaliyeti sermayeden ziyade şahsi mesaiye ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır” şeklinde tanımlandığı, aynı Kanun’un 66. maddesi ise “serbest meslek faaliyetini mutat meslek halinde ifa edenler serbest meslek erbabıdır” denildiği, aynı Kanun’un 37. maddesinin 4. bendinde ise gayrimenkullerin alım, satım ve inşa işleriyle uğraşanların bu işlerinden doğan kazançlarının bu kanunun uygulanmasında ticari kazanç sayılacağı belirtildiği, yasada kendi nam ve hesabına mesleğin gerektirdiği etik kurallara uygun olarak çalışması gereken kişilerin toplumda kendilerine duyulan güveni kötüye kullanmak suretiyle dolandırıcılık suçunu işlemeleri hali nitelikli dolandırıcılık olarak düzenlenmiş ise de, bu bendin uygulanabilmesi için failin serbest meslek mensubu olması ve dolandırıcılık suçunu da mesleği gereği kendisine duyulan güveni kötüye kullanmak suretiyle işlemesi gerekir (Y11CD-K.2021/6578)